اسید هیدروکلریک

اسید هیدروکلریک

اسید هیدروکلریک (Hydrochloric Acid) که با نماد علمی HCl نشان داده می‌شود، یک اسید قوی و یکی از مهم‌ترین مواد شیمیایی در صنایع مختلف است. این ماده به عنوان یک محلول آبی رقیق یا غلیظ بی رنگ وجود دارد. نام های دیگر اسید هیدروکلریک را کلرید هیدروژن یا اسید کلروهیدریک است.
در میان عموم مردم این ترکیب با نام جوهر نمک معروف است. هیدروکلریک اسید در طبقه اسیدهای معدنی قرار دارد. این اسید بسیار خورنده و قوی است.

مشخصات عمومی و فنی اسید هیدروکلریک

برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های فیزیکی اسید استیک به عنوان مشخصات عمومی و برخی مشخصات فنی این اسید در جدول زیر نشان داده شده است.

شکل ظاهری	مایع بی رنگ
فرمول شیمیایی	HCl
چگالی	1.16g/cm3
دمای جوش	120°C
استانداردهای لازم	FDA، OSHA و استانداردهای محلی مرتبط با نگهداری و استفاده از مواد شیمیایی
خلوص	37-38%
حلال	محلول در آب
علائم هشداردهنده

خصوصیات شیمیایی هیدروکلریک اسید

برخی از مهم‌ترین خصوصیات شیمیایی این اسید شامل موارد زیر است:

1- اسید قوی: این اسید به طور کامل در آب یونیزه می‌شود و pH آن بسیار پایین است. از این جهت در دسته بندی اسیدهای قوی قرار دارد.

2- واکنش‌دهندگی: این ماده با بسیاری از فلزات و ترکیبات آلی واکنش نشان می‌دهد.

3- تشکیل نمک: این اسید با بازها ترکیب شده و نمک‌ها را تشکیل می‌دهد (مثلاً با سدیم هیدروکسید NaOH، سدیم کلرید تولید می‌کند).

4- پایداری: این اسید در شرایط عادی پایدار است، اما در دماهای بالا و در تماس با هوا می‌تواند تجزیه شود و بخارات سمی HCl تولید کند.

روش تولید اسید هیدرو کلریک

 با استفاده از روش‌های ذیل می‌توان این ماده را تولید نمود:

• از طریق فرایند کلر: واکنش کلر با هیدروژن.

H2 + Cl2 →  2HCl

• واکنش بین فلزات و محلول‌های اسیدی: مانند واکنش سولفوریک اسید با نمک‌های مختلف.

NaCl + H2SO4 → NaHSO4 +HCl

این اسید به چند روش دیگر نیز تولید می‌شود:

1. از طریق فرایند کلر: با انتقال گاز کلر به یک محلول استیک که حاوی متیل الکل است، اسید هیدروکلریک در طی واکنش تولید می‌شود.
2. واکنش خود به خودی: در طی برخی فرایندهای صنعتی واکنش‌های خود به خودی منجر به تولید گازهای اسید هیدروکلریک می‌شود.
3. تولید به عنوان یک محصول جانبی: در طی برخی فرآیندهای کلریزاسیون این اسید به عنوان محصول جانبی تولید می‌شود. 

کاربرد عمومی اسید هیدروکلریک

از مهم‌ترین حوزه‌هایی که از این اسید به صورت گسترده استفاده می‌شود، می‌توان به حوزه‌های زیر اشاره کرد:

1. صنعت پتروشیمی: در صنایع شیمیایی و پتروشیمی از این اسید در تولید پلیمرها و مواد شیمیایی دیگر استفاده می‌شود. مهم‌ترین کاربرد اسید هیدروکلریک در پتروشیمی، در تولید اتیلن است.
2. صنایع غذایی: از این ماده برای تنظیم pH و به عنوان نگهدارنده در صنایع غذایی استفاده می‌شود.
3. شوینده‌ها: در محصولات تمیزکننده صنعتی و خانگی یکی از پر مصرف‌ترین اسیدهای مورد استفاده در ساخت انواع متنوع محصولات اسید هیدروکلریک است.
4. آب کاری و فلزکاری: این اسید به عنوان ماده‌ای برای حذف زنگ‌زدگی و آلودگی از روی فلزات است. همچنین برای پاک‌سازی و شیرین کردن سطوح فلزی نیز از اسید هیدروکلریک استفاده می‌شود.
5. صنایع نفتی: از این اسید در مکان‌های استخراج نفت جهت تولید نفت استفاده می‌شود. در این روش هیدروکلریک اسید به بستر صخره‌ای یک چاه نفت تزریق می‌شود. اسید زنی چاه نفت یک فرآیند متداول و معمول در صنعت تولید نفت به ویژه صنایع نفتی دریای شمال است.
6. کارنجات تولید کاغذ: از این اسید در صنایع کاغذ سازی جهت سفیدسازی صفحات استفاده می‌کنند.

انواع مختلف اسید هیدروکلریک و کاربردهای آن‌ها

به طور کلی این اسید را می‌توان به سه دسته تقسیم بندی کرد.

1. اسید هیدروکلریک رقیق: حاوی مقادیر کمتری از اسید هیدروکلریک که معمولاً در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شود. در واقع این اسید رقیق، شامل آب و حداکثر ۲۰% اسید هیدروکلریک است.
2. اسید هیدروکلریک غلیظ: حاوی ۳۷% یا بیشتر اسید هیدروکلریک که در صنایع بزرگ استفاده می‌شود.
3. اسید هیدروکلریک صنعتی: با غلظت‌های مختلف از اسید هیدروکلریک که برای مصارف خاصی تهیه می‌شود.

نکات ایمنی اسید هیدروکلریک

در هر گونه مصرفی از این اسید باید جوانب احتیاط را به شدت رعایت نمود. زیرا بخارات این اسید می‌توانند به گونه‌‌ای باشد که برای چشم‌ها و دستگاه تنفسی مضر باشند. بنابراین مهم‌ترین اصل در استفاده از این اسید استفاده از دستکش، عینک ایمنی و ماسک هنگام کار با این ماده است.همچنین تماس مستقیم با هیدروکلریک اسید می‌تواند باعث آسیب به پوستی، چشم‌ها و دستگاه تنفسی شود.
هیدروکلریک اسید باید در ظروف پلاستیکی یا شیشه‌ای مقاوم نگهداری شود. این ماده برای فلزات خورنده است. همچنین باید در مکانی خنک و تهویه‌دار و دور از منابع گرما یا مواد غیر سازگار نگهداری شود.

خرید و قیمت اسید هیدروکلریک

قیمت هیدروکلریک اسید در بازار داخلی ایران بسته به کیفیت و برند متفاوت است و معمولاً ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر لیتر است. اما قیمت هیدروکلریک اسید در سطح بین‌المللی بین ۳۰ تا ۱۰۰ دلار است که علت این تفاوت قیمتی به عوامل بین‌المللی باز می‌گردد.

پارامترهای تأثیرگذار در خرید اسید هیدروکلریک

خرید اسید هیدروکلریک تحت تأثیر چندین پارامتر قرار دارد. در این بخش به برخی از مهم‌ترین این پارامترها اشاره شده است:

1. کیفیت و خلوص: توجه به درصد خلوص اسید هیدروکلریک برای استفاده‌های صنعتی یا آزمایشگاهی ضروری است. اسید هیدروکلریک با خلوص بالا ممکن است قیمت بالاتری داشته باشد اما کیفیت کار را بهبود می‌بخشد.
2. قیمت: قیمت اسید هیدروکلریک می‌تواند بسته به منبع تأمین و وضعیت بازار متفاوت باشد. بررسی قیمت‌های بازار و مقایسه آن‌ها با یکدیگر از اهمیت بالایی برخوردار است.
3. مقدار و بسته‌بندی: بسته‌بندی‌های مختلف (مانند گالن، بشکه یا تانکر) و انتخاب مقدار مناسب بر اساس نیاز خریدار تأثیرگذار است.
4. کاربرد مورد نظر: نوع کاربرد (صنعتی، آزمایشگاهی و غیره) نیز می‌تواند به انتخاب نوع و کیفیت اسید هیدروکلریک تأثیر بگذارد.

معرفی برندهای مختلف اسید هیدروکلریک

شرکت قطران شیمی یکی از شرکت‌های فعال داخلی در زمینه تأمین و تولید مواد شیمیایی شامل اسید هیدروکلریک است. اما از برندهای معروف خارجی تولیدکننده این اسید می‌توان به کمپانی‌های مرک، سیگما آلدریچ و نوترون اشاره کرد.
در میان انواع متنوع اسید هیدروکلریک‌های کمپانی‌های مختلف، اسید هیدروکلریک‌های کمپانی مرک از کیفیتی به مراتب بالاتر از دیگر برندهای خارجی و ایرانی برخوردار است.