نمک آمونیوم

نمک آمونیوم

نمک آمونیوم که دارای نام تجاری نشادر می‌باشد، ترکیبی شیمیایی با فرمول NH₄Cl است. این ترکیب نمکی که با نام کلرید آمونیوم شناخته شده است، دارای اسامی متعددی می‌باشد. از دیگر نام‌های رایج این نمک می‌توان به سالمیاک، کلرامونیک و کلرور آمونیوم اشاره کرد.
اگر چه عمده خریداران مواد شیمیایی از نام تجاری نشادر استفاده می‌کنند. نمک آمونیوم به دو صورت شیمیایی و معدنی موجود است. آنچه که بیشتر بازار جهانی و توجه خریداران و فروش کنندگان مواد شیمیایی را به خود جلب کرده است، نوع شیمیایی این محصول است.

مشخصات عمومی و فنی نمک آمونیوم

برخی از مهم‌ترین مشخصات عمومی و فنی این ماده در جدول زیر نشان داده شده است.

شکل ظاهری	سفید رنگ
فرمول شیمیایی	NH₄Cl
چگالی	1.527g/cm3
دمای ذوب	338°C
خلوص	98%
حلال	محلول در آب
علائم هشدار دهنده

خصوصیات  فیزیکی و شیمیایی نمک آمونیوم

خصوصیات فیزیکی نمک آمونیوم شامل بلورهای بی‌رنگ و شفاف است که به راحتی در آب حل می‌شود. این نمک به عنوان یک نمک معدنی غیر سمی شناخته شده است.
در مورد خصوصیات شیمیایی این ترکیب می‌توان این چنین گفت که نمک آمونیوم در محیط آبی به صورت یون‌های آمونیوم و کلرید در می‌آید و به عنوان یک الکترولیت عمل می‌کند. pH محلول آن معمولاً در محدوده 6 تا 7 قرار دارد که آن را به یک ماده خنثی تبدیل می‌کند.

روش تولید نمک آمونیوم

نمک آمونیوم شیمیایی را با روش‌های مختلفی می‌توان سنتز کرد. در مهم‌ترین روش نشادر یا نمک آمونیوم کلرید، را معمولاً از طریق واکنش آمونیاک (NH₃) با اسید کلریدریک (HCl) تولید می‌کنند. این واکنش یک فرآیند شیمیایی ساده است که به صورت صنعتی و در مقادیر زیاد انجام می‌شود.
همچنین، می‌توان نشادر را از طریق تبخیر آب دریا تهیه کرد که در آن، نمک‌های آمونیوم دیگر مانند نیترات آمونیوم نیز می‌توانند استخراج شوند. پس از تولید، محصول به صورت بلورهای سفید رنگ جمع‌آوری و آماده بسته‌بندی می‌شود.

واکنش هیدروکسید آمونیوم با کلرید هیدروژن یک روش سنتز دیگر است که واکنش شیمیایی آن به صورت زیر است:

NH4OH + HCl → NH4Cl + H2O

نمک آمونیوم معدنی از سوزاندن ناقص زغال سنگ و یا از برخی فعالیت‌های آتشفشان ها بدست می‌آید.

کاربرد عمومی نمک آمونیوم

این نمک دارای کاربردهای متنوعی است. 

1. در بخش صنعتی، نمک آمونیوم به طور عمده به عنوان یکی از مواد اولیه در تولید کودهای شیمیایی استفاده می‌شود. این ترکیب به عنوان یکی از منابع مهم تامین ازت کودهای شیمیایی است.
2. نمک آمونیوم به دلیل قابلیت حل شدن در آب، برای تهیه محلول‌های غذایی گیاهی توصیه می‌شود.
3. در صنایع غذا سازی، نمک آمونیوم به عنوان یک نگهدارنده و طعم‌دهنده طبیعی در محصولات گوشتی و لبنی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ از جمله استفاده آن در طعم‌دهی به پنیرها و سوسیس‌ها است.
4. در صنعت شیشه‌سازی، برای ایجاد شفافیت و کاهش عیوب در مخلوط شیشه از نمک آمونیوم استفاده می‌شود.
5. در صنایع شیمیایی از نمک آمونیوم جهت ساخت مواد شوینده ظرفشویی و بهداشتی و آرایشی استفاده می‌شود.
6. نمک آمونیوم در صنایع فلزی جهت تولید فلزات برای روکش قلع، گالوانیزه یا لحیم کاری استفاده می‌شود.
7. از نمک آمونیوم در صنعت نساجی و رنگرزی نیز استفاده می‌شود. غالب کاربرد این ترکیب در صنعت نساجی جهت افزایش درخشش محصولات است.

انواع مختلف نمک آمونیوم و کاربردهای آن‌ها

گریدهای مختلف این ماده شیمیایی به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند: گرید صنعتی و گرید خوراکی.
گرید صنعتی عمدتاً برای استفاده در فرآیندهای شیمیایی و تولید کودها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حالی که گرید خوراکی چون مستقیماً در تولید مواد غذایی به کار می‌رود، دارای استانداردهای خاصی است. به عنوان مثال، برخی از صنایع غذایی بزرگ دنیا جهت تهیه فرآورده‌های غذایی آماده، جهت حفظ طعم و مزه طبیعی فراوردهای خود از نمک آمونیوم استفاده می‌کنند.

نکات ایمنی نمک آمونیوم

استفاده نادرست یا زیاد از آمونیوم خوراکی که تهیه عنوان نشادر شناخته شده است ممکن است عوارضی مانند تحریک دستگاه گوارش، حالت تهوع و در برخی موارد واکنش‌های آلرژیک را به همراه داشته باشد. در موارد بیش از حد مصرف، خطر مسمومیت و آسیب به سلامتی وجود دارد. به همین دلیل، نکات ایمنی هنگام کار با نشادر بسیار مهم است.
جهت کار با نمک‌های آمونیوم صنعتی استفاده از دستکش‌های محافظ، ماسک و اطمینان از تهویه مناسب در محیط کار الزامی است. همچنین، در صورت بروز تماس با چشم یا پوست، فوراً باید محل را با آب شستشو داد و در صورت نیاز به پزشک مراجعه کرد.

نحوه نگهداری نمک آمونیوم

لازم به ذکر است که این ماده باید در شرایط خشک و خنک نگهداری شوند تا از کیفیت و کارایی آن حفاظت شود. بهترین برای نگهداری نمک‌های آمونیوم دمایی بین 10 تا 25 درجه سانتیگراد است.
توجه داشته باشید که نمک‌های آمونیوم نباید در معرض نور مستقیم خورشید یا گرما باشند. زیرا قرار گرفتن نمک‌های آمونیوم در معرض نور مستقیم خورشید یا گرما باعث تجزیه شدن این ترکیب و و در پی آن منجر به آزاد شدن گاز آمونیاک خواهد شود. 

خرید و قیمت نمک آمونیوم

قیمت نمک آمونیوم به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله کیفیت، نوع گرید و شرایط بازار جهانی. به طور کلی، قیمت نمک آمونیوم در بازارهای صنعتی و خوراکی متفاوت است.
برای مصرف‌کنندگان معمولی، قیمت نمک آمونیوم معمولاً در بسته‌های استاندارد به فروش می‌رسد و قیمت‌ها به صورت دوره‌ای بر اساس نیاز بازار تغییر می‌کنند. نمک آمونیوم صنعتی در مقیاس بالا معمولاً در بسته‌بندی‌های متنوع ارائه می‌شود که از ۱ کیلوگرم تا ۵۰ کیلوگرم متغیر است.
در حالی که نمک آمونیوم خوراکی معمولاً در بسته‌بندی‌های ۱ کیلوگرمی، ۵ کیلوگرمی و ۲۵ کیلوگرمی ارائه می‌شود.

معرفی برندهای مختلف نمک آمونیوم

برندهای مختلفی در بازار وجود دارد که ماده مذکور را با کیفیت‌های متفاوت تولید و عرضه می‌کنند. برخی از برندها عبارتند از:

• BASF
• Aldrich
• Merck

برندهایی مانند BASF و Merck به دلیل کیفیت بالای محصولات و رعایت استانداردهای صنعتی و غذایی شناخته شده‌اند. در مقابل برندهای داخلی نظیر دکتر مجللی، قطران شیمی و آرمان سینا اقدام به فروش این محصول کرده‌اند.
با توجه به انواع مختلف نمک آمونیوم موجود و وجود کمپانی‌های مختلف، این ماده کمپانی مرک از کیفیتی به مراتب بالاتر از دیگر برندهای خارجی و ایرانی برخوردار است.